W psychologii termin „pusta tablica” lub tabula rasa ma w rzeczywistości dwa znaczenia. Pierwsza odnosi się do przekonania, że w chwili narodzin wszyscy ludzie rodzą się ze zdolnością, by stać się dosłownie kimkolwiek lub kimkolwiek. To przekonanie umniejsza wpływ genetyki i biologii na rozwój osobowości człowieka.
Druga definicja „czystej tablicy” odnosi się do techniki, która była kiedyś intensywnie używana w psychoanalizie i jest nadal stosowana przez niektórych terapeutów dzisiaj. Stosując tę technikę, terapeuta stara się unikać ujawniania jakichkolwiek danych osobowych na swój temat.
Co to jest Tabula Rasa?
Tabula rasa tłumaczy się jako „pusta karta”. W terapii odnosi się albo do idei, że jesteśmy wyłącznie wytworem naszego wychowania i doświadczeń, albo do techniki stosowanej przez terapeutów, gdy sami stają się „puste” i pozwalają odbiorcy na projekcję własnych potrzeb, pragnień, i przekonania na nich.
Pusta tabliczka
Behawioryści wierzą, że rodzisz się z umysłem jako czystą tablicą i uczysz się wszystkich swoich zachowań ze środowiska, w którym żyjesz. Dlatego terapia skupia się na oduczaniu bezproduktywnych zachowań. Behawioryści zakładają, że wszelkie objawy zaburzeń psychicznych są wynikiem warunkowania klasycznego i instrumentalnego.
Warunkowanie klasyczne jest również znane jako uczenie się przez skojarzenie i powoduje większość fobii. Tymczasem warunkowanie instrumentalne odnosi się do uczenia się poprzez pozytywne lub negatywne wzmocnienie i na przykład powoduje zaburzenia odżywiania. Sposoby terapii behawioralnej powszechnie stosowane w leczeniu fobii obejmują:
- Systematyczne znieczulanie
- Terapia awersyjna
- Powódź
- Terapia ekspozycji i terapia ekspozycji w wirtualnej rzeczywistości
- Próba behawioralna
- Trening umiejętności
Systematyczne znieczulanie
Systematyczne odczulanie to skuteczne leczenie fobii specyficznej (lęku przed konkretnym przedmiotem lub sytuacją) i fobii społecznej (zaburzenia lęku społecznego). Teoria głosi, że fobia jest wyuczonym zachowaniem, które narzuciłeś na swoją pustą kartę. W związku z tym możesz oduczyć się swoich uczuć niepokoju.
Terapeuta pomaga nauczyć się relaksować w tak zwanej „sytuacji docelowej”. Po osiągnięciu stanu głębokiego relaksu, wielokrotnie wyobrażasz sobie swoją sytuację docelową.
W końcu uczysz się nie reagować, co pozwala ci czuć się bardziej komfortowo i pewnie, gdy następnym razem spotkasz się ze swoim strachem.
Terapia niechęci
Terapia awersyjna jest przydatna w przypadkach, gdy pociąga Cię złe zachowanie i pomimo przyjemności zarówno Ty, jak i Twój terapeuta uznajecie, że jest to niepożądana cecha. Urodziłeś się z czystą kartą, ale nauczyłeś się destrukcyjnego zachowania. Dobrym tego przykładem jest alkoholik rozpoczynający proces zdrowienia.
Terapeuta pomaga skojarzyć niepożądane zachowanie z wyjątkowo nieprzyjemnym bodźcem. Na przykład może poprosić cię o wypicie napoju alkoholowego po zażyciu leku wywołującego nudności. Po wymiotach nadzieja jest taka, że zapach alkoholu wywoła nowe i nieprzyjemne wspomnienie, powodując, że następnym razem pominiesz alkohol.
Terapia powodziowa
Zwolennicy powodzi wierzą w konfrontację z własnymi lękami, a celem jest złagodzenie fobii poprzez zalanie otoczenia sytuacją lub przedmiotem strachu. Coś jak uczenie kogoś pływania, wrzucając go na głębszy koniec basenu.
Ideą tego leczenia jest to, że strach jest odpowiedzią o ograniczonym czasie, a ciało wyczerpie się przechodząc przez etapy skrajnego niepokoju.
Na przykład, jeśli cierpisz na klaustrofobię, terapia może polegać na zamknięciu cię w szafie na kilka godzin. Kiedy już się uspokoisz, zmieniłeś swoje negatywne skojarzenie ze strachem na pozytywne. Behawioryści uważają również, że powodzie zapobiegają zachowaniom związanym z unikaniem, które wzmacniają twoją nieprzystosowalność.
Terapia ekspozycji
Terapia ekspozycji polega na wystawieniu się z czasem na źródło fobii. Więc jeśli na przykład boisz się pająków, twój terapeuta może zacząć od pokazania ci zdjęcia pająka.
Później możesz spojrzeć na żywego pająka, a nawet go trzymać. Z każdym krokiem „moc” straszenia pająków maleje, aż fobia zniknie. Nowszą formą tego jest ekspozycja w rzeczywistości wirtualnej, która pozwala osiągnąć te same cele za pomocą technologii rzeczywistości wirtualnej, unikając w ten sposób konieczności np. znajdowania prawdziwych pająków.
Przegląd 2019 w 2019 Granice w psychologii odkrył, że terapia ekspozycji w rzeczywistości wirtualnej jest nie mniej skuteczna niż terapia niewirtualna i przewiduje, że wraz z dalszym postępem technologii może pewnego dnia zostać uznana za bardziej skuteczną.
Próba behawioralna
W przypadku pacjentów, którzy boją się sytuacji, a nie rzeczy, terapeuta może pomóc wyobrazić sobie trudną sytuację. Na przykład, jeśli obawiasz się dużej imprezy, terapeuta może poprowadzić Cię krok po kroku przez proces stawiania czoła i skutecznego radzenia sobie z nim.
Trening umiejętności
U niektórych osób fobie rozwijają się w wyniku braku odpowiednich umiejętności radzenia sobie w określonych sytuacjach. Trening umiejętności terapii poznawczo-behawioralnej może przybrać formę bezpośrednich instrukcji lub odgrywania ról.
Na przykład terapeuta może udawać, że przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną o pracę, a ty udajesz, że przeprowadzasz rozmowę o pracę. Chodzi o to, że nauczyłbyś się pewnych umiejętności do wdrożenia podczas prawdziwej rozmowy o pracę.
