Tendencja do przeceniania tego, w jakim stopniu inni ludzie się z nami zgadzają, znana jest wśród psychologów społecznych jako efekt fałszywego konsensusu. Ten rodzaj błędu poznawczego prowadzi ludzi do przekonania, że ich własne wartości i idee są „normalne” i że większość ludzi podziela te same opinie.
Powiedzmy, że kanał informacyjny Jima na Facebooku jest pełen historii popierających określone stanowisko polityczne. Mimo że ten kanał jest wyselekcjonowany przez Jima i zawiera osoby, które zna, i jest pod wpływem algorytmu opartego na zachowaniu Jima, może on przecenić, ile osób zgadza się z tym stanowiskiem.
Dlaczego występuje efekt fałszywego konsensusu?
Jedną z możliwych przyczyn fałszywego efektu konsensusu jest tzw. heurystyka dostępności. Kiedy próbujemy oszacować, jak powszechne lub prawdopodobne jest coś, zwykle przyglądamy się przykładom, które najłatwiej przychodzą na myśl.
Jeśli próbujesz ustalić, czy inni ludzie podzielają Twoje przekonania, prawdopodobnie pomyślisz o osobach najbardziej do Ciebie podobnych, takich jak Twoja rodzina i przyjaciele, i jest bardzo prawdopodobne, że mają z Tobą wiele wspólnego.
Naukowcy sugerują, że istnieją trzy główne powody, dla których dochodzi do fałszywego konsensusu:
- Nasza rodzina i przyjaciele są bardziej do nas podobni i mają wiele takich samych przekonań i zachowań.
- Wiara w to, że inni ludzie myślą i działają w ten sam sposób, co my, może być korzystna dla naszej samooceny. Aby czuć się dobrze ze sobą, jesteśmy zmotywowani, by myśleć, że inni ludzie są tacy jak my.
- Najbardziej znamy nasze własne postawy i przekonania. Ponieważ te idee są zawsze na czele naszych umysłów, jesteśmy bardziej skłonni zauważyć, kiedy inni ludzie mają podobne nastawienie.
Czynniki, które wpływają na efekt fałszywego konsensusu
W pewnych sytuacjach efekt fałszywego konsensusu jest silniejszy. Jeśli uważamy coś naprawdę ważnego lub czujemy się pewnie z naszego punktu widzenia, stopień fałszywego konsensusu jest silniejszy; oznacza to, że najprawdopodobniej założymy, że więcej osób się z nami zgadza.
Na przykład, jeśli bardzo troszczysz się o środowisko, prawdopodobnie przecenisz liczbę osób, które są również bardzo zaniepokojone kwestiami środowiskowymi.
Efekt jest również silniejszy w przypadkach, gdy jesteśmy bardzo pewni, że nasze przekonania, opinie lub pomysły są prawidłowe. Jeśli jesteś absolutnie w 100% przekonany, że uchwalenie określonego prawa zmniejszy liczbę przestępstw w Twojej społeczności, są bardziej skłonni uwierzyć, że większość innych wyborców w Twoim mieście również poprze uchwalenie prawa.
Wreszcie, bardziej prawdopodobne jest, że doświadczymy efektu fałszywego konsensusu w przypadkach, gdy czynniki sytuacyjne odgrywają główną rolę. Wyobraź sobie na przykład, że idziesz na film, ale uważasz, że film jest okropny, ponieważ efekty specjalne są tak słabe . Ponieważ zakładasz, że wszyscy inni oglądający film dzielą te same doświadczenia i formułują te same opinie, możesz błędnie sądzić, że wszyscy inni widzowie również podzielają twoje przekonanie, że film jest okropny.
Badania nad efektem fałszywego konsensusu
Fałszywy efekt konsensusu został po raz pierwszy nazwany i opisany pod koniec lat 70. przez badacza Lee Rossa i jego współpracowników.
W jednym eksperymencie naukowcy poprosili uczestników badania o zapoznanie się z sytuacją, w której doszło do konfliktu, a także o dwóch różnych sposobach reagowania na konflikt. Następnie poproszono uczestników, aby powiedzieli, którą z dwóch opcji wybraliby, zgadnąć, którą opcję prawdopodobnie wybraliby inni ludzie oraz opisać rodzaj osób, które wybrałyby każdą z tych dwóch opcji.
Naukowcy odkryli, że bez względu na to, którą z opcji wybrali uczestnicy, mieli również tendencję do przekonania, że większość ludzi również wybierze tę opcję. Naukowcy odkryli również, że ludzie mieli tendencję do przedstawiania bardziej skrajnych opisów cech ludzi, którzy wybraliby alternatywne opcje.
