Hiperczujność to coś więcej niż tylko dodatkowa czujność. Jest to stan wyjątkowej czujności, który obniża jakość życia. Jeśli jesteś nadmiernie czujny, zawsze wypatrujesz ukrytych niebezpieczeństw, zarówno rzeczywistych, jak i domniemanych. Z tego powodu nadmierna czujność może powodować wyczerpanie, zakłócając relacje międzyludzkie, pracę i zdolność do codziennego funkcjonowania.
Nadmierna czujność jest jedną z głównych cech zespołu stresu pourazowego (PTSD). Może również wystąpić w przypadku innych zaburzeń lękowych, w tym lęku napadowego, zaburzenia lękowego wywołanego substancjami / lekami i uogólnionego zaburzenia lękowego. Schizofrenia, demencja i paranoja mogą również wywoływać nadmierną czujność.
Co to jest hiperczujność?
Osoby nadmiernie czujne są stale czujne i podatne na przesadną reakcję. Utrzymują intensywną, a czasem obsesyjną świadomość swojego otoczenia, często szukając zagrożeń lub dróg ucieczki.
Przyczyny
Nadmierna czujność to sposób, w jaki organizm chroni cię przed niebezpiecznymi sytuacjami. Może wystąpić w środowisku, w którym dostrzegasz ekstremalne zagrożenie. Przykładem może być chodzenie do domu późno w nocy przez obcą okolicę.
Przewlekła nadmierna czujność jest częstą konsekwencją PTSD, szczególnie u osób, które przez długi czas przebywały w niebezpiecznym środowisku (takim jak służba w bitwie podczas wojny) lub doświadczyły skrajnej traumy emocjonalnej. Nadmierna czujność jest powszechna wśród dzieci, które niedawno doświadczyły śmierci rodzica, były świadkami przemocy lub są ofiarami wykorzystywania. W niektórych przypadkach objawy PTSD mogą pojawić się dopiero w późniejszym życiu.
U osób ze schizofrenią nadmierna czujność wiąże się z zagrożeniem, które po prostu nie istnieje. Jest przedłużeniem paranoi i urojeń charakterystycznych dla tego zaburzenia. Uważa się, że czynniki genetyczne, psychologiczne i środowiskowe przyczyniają się do rozwoju schizofrenii. Stres może odgrywać kluczową rolę w wywoływaniu epizodu psychotycznego.
W kontekście paranoi, nadmierną czujność można zaobserwować w przypadku każdego zaburzenia nastroju lub osobowości, którego cechą może być paranoja, w tym zaburzenia afektywnego dwubiegunowego i zaburzenia osobowości typu borderline. Nadmierna czujność może również wystąpić w wyniku otępienia związanego z chorobą Alzheimera i innymi zaburzeniami neurodegeneracyjnymi lub podczas ostrych epizodów braku snu lub nadużywania substancji (najczęściej metamfetaminy lub kokainy).
Objawy
Nadwrażliwość można scharakteryzować czterema wspólnymi cechami.
- Przeszacowanie zagrożenia: Osoby nadmiernie czujne będą wypatrywać zagrożeń, które są albo mało prawdopodobne, albo przesadzone. Może to obejmować zamykanie się, aby uniknąć ataku, siedzenie w pobliżu wyjścia, aby mogli szybko uciec, lub siedzenie plecami do ściany, aby nikt nie mógł się za nimi przekraść.
- Obsesyjne unikanie dostrzeganych zagrożeń: Obejmuje to unikanie codziennych sytuacji, w których mogą czaić się niebezpieczeństwa, w tym zgromadzeń publicznych i niezaludnionych przestrzeni publicznych (takich jak garaże). W skrajnych przypadkach osoba może rozwinąć agorafobię (niepokój związany z przebywaniem w miejscach, z których ucieczka może być trudna).
- Zwiększony odruch przestrachu: Jest to nienormalna reakcja, w której osoba podskakuje przy każdym nagłym hałasie, ruchu lub zaskoczeniu, nawet w środku nocy. Przebywanie w nowym lub niewygodnym środowisku może dodatkowo zaostrzyć reakcję.
- Objawy fizjologiczne wywołane epinefryną: Epinefryna (adrenalina) jest jednym z dwóch hormonów stresu związanych z odruchem walki lub ucieczki (drugi to kortyzol). Osoby z nadmierną czujnością związaną z zespołem stresu pourazowego często mają trwałą odpowiedź epinefryny, objawiającą się rozszerzonymi źrenicami, przyspieszonym tętnem i podwyższonym ciśnieniem krwi.
Nadmierna czujność może poważnie zakłócać sen, powodując zmęczenie, utratę koncentracji i niemożność skupienia się. Brak snu może jeszcze bardziej nasilić poczucie paranoi, podsycając nadmierną czujność.
W skrajnych przypadkach osoby nadmiernie czujne mogą odczuwać potrzebę uzbrojenia się w broń palną, noże lub gaz pieprzowy lub wyposażenia się w wyrafinowane systemy alarmowe, dodatkowe zamki do drzwi, a nawet pokoje paniki.
Leczenie
Leczenie nadmiernej czujności może się różnić w zależności od przyczyny, a także nasilenia zachowania. Zależy to również od tego, czy osoba dotknięta chorobą rozpozna, że zachowanie jest nienormalne.
Pierwszym krokiem jest usunięcie osoby poszkodowanej ze środowiska, w którym istnieje rzeczywiste zagrożenie (takie jak w przypadku przemocy domowej) lub z miejsc pracy o wysokim stresie, w których potencjalne zagrożenie jest realne (takich jak praca policji).
Leczenie może obejmować psychoterapię, w tym trening uważności i techniki radzenia sobie oraz leki farmaceutyczne. Opcje obejmują:
- Terapia poznawczo-behawioralna: Celem terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) jest nauczenie Cię poprzez rozmowy z terapeutą, że nie możesz kontrolować każdego aspektu otaczającego Cię świata, ale możesz kontrolować sposób, w jaki interpretujesz i radzisz sobie z reakcją na otoczenie.
- Terapia ekspozycji: Celem terapii ekspozycji jest wystawienie Cię na wyzwalacze, które stymulują stres, aby pomóc Ci je rozpoznać i podjąć kroki w celu złagodzenia reakcji.
- Odczulanie i ponowne przetwarzanie ruchu gałek ocznych: Celem odczulania i ponownego przetwarzania ruchu gałek ocznych (EMDR) jest wykorzystanie ruchu gałek ocznych jako środka do przekierowania cię z traumatycznych wspomnień z przeszłości na obecne odczucia teraźniejszości.
- Trening uważności: Uważność polega na „życiu chwilą” i skupieniu myśli na doznaniach natychmiastowych, a nie na podążaniu za myślami zewnętrznymi i często problematycznymi. Inne techniki umysłu i ciała obejmują medytację, kierowane obrazowanie i biofeedback.
- Leki: PTSD i inne zaburzenia lękowe można leczyć lekami przeciwdepresyjnymi, beta-blokerami lub lekami przeciwlękowymi. Schizofrenię, zaburzenia osobowości lub chorobę afektywną dwubiegunową można leczyć lekami przeciwpsychotycznymi lub stabilizatorami nastroju.
Ostatecznie, jako objaw choroby leżącej u podstaw, nadmierna czujność nie może być leczona w izolacji. Polega na odpowiednim leczeniu schorzenia (w tym nadużywaniu substancji). W niektórych przypadkach konieczna może być hospitalizacja, aby opanować objawy.
9 najlepszych programów terapii online Wypróbowaliśmy, przetestowaliśmy i napisaliśmy bezstronne recenzje najlepszych programów terapii online, w tym Talkspace, Betterhelp i Regain.Korona
Jeśli doświadczasz nadmiernej czujności w stopniu, który wpływa na jakość Twojego życia, zwróć się o pomoc do specjalisty zdrowia psychicznego. Przezwyciężenie nadmiernej czujności może zająć trochę czasu i być najeżone niepowodzeniami. Aby lepiej radzić sobie z wyzwaniami, nawet podczas leczenia, dużo odpoczywaj, popraw higienę snu, utrzymuj zdrową dietę i znajdź zajęcia, które Cię relaksują (takie jak joga lub tai chi).
Ćwiczenia mogą pomóc poprzez stymulację produkcji endorfin, hormonu, który może poprawiać nastrój, jednocześnie potencjalnie łagodząc reakcję epinefryny.
Co najważniejsze, komunikuj się. Cierpienie w ciszy i odmowa dzielenia się swoimi myślami będzie tylko promować twoje lęki i izolować cię od innych. Znajdź przyjaciela lub członka rodziny, któremu możesz się zwierzyć, najlepiej kogoś, kto nie odrzuci twoich obaw.
Możesz także dołączyć do grupy wsparcia dla PTSD lub innych zaburzeń z ludźmi, którzy rozumieją, przez co przechodzisz. Im bardziej zbudujesz sieć wsparcia osób, które rozpoznają cele i wyzwania związane z leczeniem, tym większe prawdopodobieństwo, że będziesz wytrwać i czerpać korzyści z terapii.
Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich zmaga się z zespołem stresu pourazowego, skontaktuj się z Krajową Infolinią Administracji ds. Nadużywania Substancji i Zdrowia Psychicznego (SAMHSA) pod adresem 1-800-662-4357 aby uzyskać informacje na temat placówek wsparcia i leczenia w Twojej okolicy.
Więcej informacji na temat zdrowia psychicznego można znaleźć w naszej krajowej bazie danych infolinii.
