Eksperymenty Pawłowa z psami odegrały kluczową rolę w odkryciu jednego z najważniejszych pojęć w psychologii: warunkowania klasycznego. Chociaż stało się to całkiem przypadkowo, słynne eksperymenty Pawłowa miały duży wpływ na nasze zrozumienie sposobu, w jaki odbywa się uczenie się, a także na rozwój szkoły psychologii behawioralnej. Warunkowanie klasyczne jest czasami nazywane warunkowaniem Pawłowa.
Pies Pawłowa: tło
W jaki sposób eksperymenty dotyczące reakcji trawiennej u psów doprowadziły do jednego z najważniejszych odkryć w psychologii? Iwan Pawłow był znanym rosyjskim fizjologiem, który w 1904 roku zdobył Nagrodę Nobla za swoją pracę badającą procesy trawienne.
Badając trawienie u psów, Pawłow zauważył interesujące zjawisko: jego psie osobniki zaczynały ślinić się, gdy do pokoju wchodził asystent.
Pojęcie warunkowania klasycznego jest badane przez każdego początkującego studenta psychologii, więc może być zaskakujące, że człowiek, który jako pierwszy zauważył to zjawisko, wcale nie był psychologiem.
W swoich badaniach trawiennych Pavlov i jego asystenci wprowadzali różne jadalne i niejadalne produkty i mierzyli produkcję śliny, którą wytwarzały te produkty. Zauważył, że ślinienie jest procesem refleksyjnym. Występuje automatycznie w odpowiedzi na określony bodziec i nie jest pod świadomą kontrolą.
Jednak Pawłow zauważył, że psy często zaczynały ślinić się w przypadku braku jedzenia i zapachu. Szybko zdał sobie sprawę, że ta reakcja śliny nie była spowodowana automatycznym, fizjologicznym procesem.
Teoria warunkowania klasycznego Pawłowa
Na podstawie swoich obserwacji Pawłow zasugerował, że ślinienie było wyuczoną reakcją. Psy Pawłowa reagowały na widok białych fartuchów laboratoryjnych asystentów badawczych, które zwierzęta kojarzyły z prezentacją jedzenia. W przeciwieństwie do reakcji śliny na prezentację pokarmu, która jest odruchem bezwarunkowym, ślinienie się na oczekiwanie pokarmu jest odruchem warunkowym.
Pawłow następnie skupił się na zbadaniu, w jaki sposób te uwarunkowane reakcje są wyuczone lub nabyte. W serii eksperymentów postanowił sprowokować warunkową reakcję na wcześniej neutralny bodziec. Zdecydował się na użycie jedzenia jako bodźca bezwarunkowego lub bodźca, który w sposób naturalny i automatyczny wywołuje reakcję.
Jako neutralny bodziec wybrano dźwięk metronomu. Psy były najpierw wystawione na dźwięk tykającego metronomu, a potem natychmiast podano jedzenie.
Po kilku próbach kondycjonowania Pawłow zauważył, że psy zaczęły ślinić się po usłyszeniu metronomu. „Bodziec, który był sam w sobie neutralny, został nałożony na działanie wrodzonego odruchu pokarmowego” – napisał Pawłow o wynikach.
„Zaobserwowaliśmy, że po kilku powtórzeniach połączonej stymulacji dźwięki metronomu nabrały właściwości pobudzania wydzielania śliny”. Innymi słowy, wcześniej neutralny bodziec (metronom) stał się tak zwanym bodźcem warunkowym, który następnie prowokował reakcję warunkową (ślinienie).
Wpływ badań Pawłowa
Odkrycie przez Pawłowa warunkowania klasycznego pozostaje jednym z najważniejszych w historii psychologii.
Oprócz tworzenia podstaw tego, co stałoby się psychologią behawioralną, klasyczny proces warunkowania pozostaje dziś ważny dla wielu zastosowań, w tym modyfikacji behawioralnych i leczenia zdrowia psychicznego, w tym leczenia fobii, lęków i zaburzeń paniki.
Praca Pavlova zainspirowała również badania nad zastosowaniem klasycznych zasad warunkowania do awersji smakowych. Zasady zostały wykorzystane, aby zapobiec żerowaniu kojotów na zwierzętach domowych i użyć neutralnego bodźca (spożywanie jakiegoś rodzaju jedzenia) w połączeniu z bezwarunkową reakcją (negatywne wyniki po zjedzeniu jedzenia), aby stworzyć niechęć do określonego jedzenia.
W przeciwieństwie do innych form warunkowania klasycznego, ten rodzaj warunkowania nie wymaga wielu par, aby powstało powiązanie. W rzeczywistości awersje smakowe pojawiają się na ogół już po jednym parowaniu. Hodowcy znaleźli sposoby na dobre wykorzystanie tej formy klasycznego warunkowania, aby chronić swoje stada.
W jednym przykładzie baraninie wstrzyknięto lek, który wywołuje silne nudności. Po zjedzeniu zatrutego mięsa kojoty unikały stad owiec, zamiast je atakować.
Chociaż odkrycie przez Pawłowa warunkowania klasycznego stanowiło istotną część historii psychologii, jego praca nadal inspiruje do dalszych badań. Jego wkład w psychologię pomógł uczynić tę dyscyplinę tym, czym jest dzisiaj i prawdopodobnie będzie kształtować nasze rozumienie ludzkich zachowań przez wiele lat.
