Lew Wygotski był przełomowym rosyjskim psychologiem, który jest najbardziej znany ze swojej teorii socjokulturowej. Uważał, że interakcja społeczna odgrywa kluczową rolę w nauce dzieci.
Dzięki takim interakcjom społecznym dzieci przechodzą ciągły proces uczenia się. Wygotski zauważył, że kultura głęboko wpływa na ten proces. Naśladownictwo, uczenie się kierowane i uczenie się oparte na współpracy odgrywają kluczową rolę w jego teorii.
Wczesne życie Wygotskiego
Lew Wygotski urodził się 17 listopada 1896 r. w Orszy, mieście w zachodnim regionie Imperium Rosyjskiego.
Uczęszczał do Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego, gdzie ukończył studia prawnicze w 1917 roku. Wygotski studiował szereg tematów na uniwersytecie, w tym socjologię, językoznawstwo, psychologię i filozofię. Jednak jego formalna praca w psychologii rozpoczęła się dopiero w 1924 roku, kiedy uczęszczał do Instytutu Psychologii w Moskwie.
W 1925 roku obronił pracę doktorską z psychologii sztuki, ale dyplom uzyskał zaocznie z powodu ostrego nawrotu gruźlicy, który pozostawił go na rok bezsilnym.
Po swojej chorobie Wygotski zaczął badać takie tematy, jak język, uwaga i pamięć z pomocą uczniów, w tym Aleksieja Leontieva i Aleksandra Lurii.
Kariera i teorie Wygotskiego
Wygotski był płodnym pisarzem, publikując sześć książek na tematy psychologiczne w ciągu dziesięciu lat. Jego zainteresowania były zróżnicowane, ale często koncentrowały się na kwestiach rozwoju i edukacji dzieci. Zajmował się także psychologią sztuki i rozwojem języka.
Strefa najbliższego rozwoju
Według Wygotskiego, strefa najbliższego rozwoju to „dystans między faktycznym poziomem rozwoju określonym przez samodzielne rozwiązywanie problemów a poziomem potencjalnego rozwoju, określanym przez rozwiązywanie problemów pod kierunkiem dorosłych lub we współpracy z bardziej zdolnymi rówieśnikami”. (Lew Wygotski, Umysł w społeczeństwie, 1978).
„Strefa” to przepaść między tym, co dziecko wie, a tym, czego jeszcze nie wie.
Zdobycie brakujących informacji wymaga umiejętności, których dziecko jeszcze nie posiada lub nie może wykonać samodzielnie, ale których ono mogą zrobić z pomocą bardziej kompetentnego drugiego.
Rodzice i nauczyciele mogą wspierać naukę, zapewniając możliwości edukacyjne, które znajdują się w strefie najbliższego rozwoju dziecka. Dzieci mogą również wiele nauczyć się od swoich rówieśników. Nauczyciele mogą wspierać ten proces, łącząc mniej wprawne dzieci z bardziej kompetentnymi kolegami z klasy.
Bardziej kompetentni inni
Wygotski postrzegał bardziej kompetentnego drugiego jako osobę, która ma większą wiedzę i umiejętności niż uczeń. W wielu przypadkach jest to osoba dorosła, taka jak rodzic lub nauczyciel.
Dzieci uczą się również wiele z interakcji z rówieśnikami. Dzieci często zwracają większą uwagę na to, co wiedzą i robią przyjaciele i koledzy z klasy, niż dorosłym w swoim życiu.
Bez względu na to, kto służy jako bardziej kompetentny inny, kluczowe jest to, aby zapewniał potrzebne instrukcje społeczne w strefie najbliższego rozwoju (kiedy uczeń jest wrażliwy na wskazówki).
Dzieci mogą obserwować i naśladować (lub nawet otrzymywać) kierowane instrukcje, aby zdobywać nową wiedzę i umiejętności.
Teoria socjokulturowa
Lew Wygotski zasugerował również, że rozwój człowieka jest wynikiem dynamicznej interakcji między jednostkami a społeczeństwem. Dzięki tej interakcji dzieci stopniowo i nieprzerwanie uczą się od rodziców i nauczycieli.
Jednak ta nauka różni się w zależności od kultury. Należy zauważyć, że teoria Wygotskiego podkreśla dynamiczną naturę tej interakcji. Społeczeństwo nie tylko wpływa na ludzi; ludzie mają również wpływ na ich społeczeństwo.
Wkład do psychologii
Życie Wygotskiego zostało tragicznie skrócone 11 czerwca 1934 r., kiedy zmarł na gruźlicę w wieku 37 lat. Mimo to Wygotski jest uważany za myśliciela kształtującego w psychologii, a wiele jego prac jest wciąż odkrywanych i eksplorowanych.
Choć był rówieśnikiem Skinnera, Pawłowa, Freuda i Piageta, prace Wygotskiego nigdy nie osiągnęły ich poziomu sławy za jego życia.
Częściowo było to spowodowane tym, że Partia Komunistyczna często krytykowała pracę Wygotskiego w Rosji, przez co jego pisma były w dużej mierze niedostępne dla świata zachodniego. Jego przedwczesna śmierć w wieku 37 lat również przyczyniła się do jego zapomnienia.
Mimo to od jego śmierci twórczość Wygotskiego nadal zyskiwała na znaczeniu – szczególnie w dziedzinie psychologii rozwojowej i edukacyjnej.
Dopiero w latach 70. teorie Wygotskiego stały się znane na Zachodzie, gdy nowe koncepcje i idee zostały wprowadzone w dziedzinie psychologii edukacyjnej i rozwojowej.
Od tego czasu dzieła Wygotskiego zostały przetłumaczone i stały się bardzo wpływowe, szczególnie w dziedzinie edukacji.
W rankingu wybitnych psychologów Wygotski został zidentyfikowany jako 83. najbardziej wpływowy psycholog w XX wieku.
Wygotski kontra Piaget
Piaget i Wygotski byli rówieśnikami, ale idee Wygotskiego stały się znane dopiero długo po jego śmierci. Chociaż ich pomysły mają pewne podobieństwa, istnieją również znaczące różnice, w tym:
- Wygotski nie podzielił rozwoju na szereg z góry określonych etapów, jak zrobił to Piaget.
- Wygotski podkreślił ważną rolę, jaką odgrywa kultura, sugerując, że różnice kulturowe mogą mieć dramatyczny wpływ na rozwój. Teoria Piageta sugeruje, że rozwój jest w dużej mierze uniwersalny.
- Teoria Piageta skupia dużą uwagę na interakcji rówieśniczej, podczas gdy teoria Wygotskiego podkreśla znaczenie bardziej wykształconych dorosłych i rówieśników.
- Teoria Wygotskiego mocno podkreślała rolę, jaką język odgrywa w rozwoju, co Piaget w dużej mierze zignorował.
W jego własnych słowach
„Uczenie się to coś więcej niż nabycie zdolności do myślenia; to nabycie wielu wyspecjalizowanych umiejętności myślenia o różnych rzeczach” – Lew Wygotski, Umysł w społeczeństwie, 1978
Wybrane publikacje
Wygotski Ł.S. Umysł w społeczeństwie: rozwój wyższych procesów psychologicznych. Cambridge, MA: Wydawnictwo Uniwersytetu Harvarda; 1978.
Wygotski Ł.S. Myśl i język. Kozulina A, tłum. Cambridge, MA: MIT Press; 1986. (Praca oryginalna opublikowana w 1934)
Wygotski Ł.S. Myślenie i mowa. Minicka N, przeł. Nowy Jork: Plenum Press; 1987. (Praca oryginalna opublikowana w 1934)
Jeśli jesteś zainteresowany przeczytaniem niektórych prac Wygotskiego, wiele jego pism jest dostępnych w formacie pełnotekstowym w Wygotskim Internetowym Archiwum.
