Orthorexia Nervosa: definicja, objawy, cechy, przyczyny, leczenie

Co to jest ortoreksja psychiczna?

Termin „ortoreksja psychiczna” opisuje obsesję na punkcie zdrowego, „czystego” lub „czystego” odżywiania. Został ukuty jako analogia do anoreksji psychicznej: „orto”, czyli prawo; „oreksja”, czyli głód; i „nervosa” oznaczające fiksację lub obsesję.

Ortoreksja nie jest rozpoznawana przez Podręcznik diagnostyczno-statystyczny zaburzeń psychicznych, wydanie 5 (DSM-5) jako oficjalne zaburzenie odżywiania. Pozostaje proponowaną diagnozą, która wzbudza coraz większe zainteresowanie badaczy, specjalistów leczenia, blogerów i opinii publicznej, zwłaszcza że pragnienie zdrowej żywności stało się bardziej powszechne.

Dr Stephen Bratman po raz pierwszy ukuł ten termin w 1997 roku, aby opisać obsesję na punkcie zdrowego odżywiania, którą widział u kilku swoich pacjentów. Chociaż początkowo nie traktował diagnozy poważnie, później odkrył, że ludzie doświadczają poważnych konsekwencji zdrowotnych w wyniku choroby.

Objawy

Ortoreksja to nie tylko weganizm, dieta bezglutenowa czy ogólne uznanie dla zdrowego odżywiania. Dopóki dieta dostarcza odpowiednich składników odżywczych, możliwe jest przestrzeganie zdrowego planu żywieniowego bez zaburzeń odżywiania.

Ortoreksja zwykle zaczyna się jako „ożywione” zainteresowanie zdrowym odżywianiem, które z czasem nasila się i staje się niezdrowe, a nawet destrukcyjne.

Objawy stanu obejmują:

• Kompulsywne przestrzeganie planu żywieniowego: Co było pierwotnie wybór staje się przymusem, a jednostka nie może już dłużej decydować się na rozluźnienie własnych zasad.
• Jedzenie tylko zdrowej żywności. Osoby z objawami tego schorzenia ograniczają żywność postrzeganą jako niezdrową i przyjmują pewne „superżywność” postrzeganą jako zapewniającą szczególne korzyści zdrowotne zgodnie z ich systemem przekonań o tym, co stanowi zdrową żywność. Ograniczenia te prowadzą do eliminacji całych grup żywności i/lub dodawania środków oczyszczających, postów i detoksykacji.
• Poczucie wstydu i winy: Samoocena osoby staje się bardzo ściśle związana z przestrzeganiem wybranej diety. W konsekwencji każde odstępstwo od diety zwykle powoduje skrajne poczucie winy i wstydu, a także niepokój.
• Negatywny wpływ na normalne funkcjonowanie: W końcu restrykcyjne odżywianie się osoby zaczyna negatywnie wpływać zarówno na jej zdrowie, jak i funkcjonowanie społeczne i zawodowe; jedzenie właściwej żywności staje się coraz ważniejsze i wypiera inne zajęcia.

Diagnoza

W artykule z 2016 roku w czasopiśmie Zachowania żywieniowedr Bratman i jego współautor Thom Dunn zaproponowali następujące kryteria diagnostyczne:

Kryteria A

Wszystkie z poniższych:

1. Zachowanie kompulsywne i/lub zaabsorbowanie restrykcyjną dietą w celu promowania optymalnego zdrowia
2. Naruszenie narzuconych przez siebie zasad żywieniowych powoduje nadmierny strach przed chorobą, poczucie osobistej nieczystości i/lub negatywne odczucia fizyczne, niepokój i wstyd
3. Ograniczenia dietetyczne zwiększają się z czasem i mogą obejmować eliminację grup pokarmowych i oczyszczanie. Utrata masy ciała często występuje, ale chęć zrzucenia wagi nie jest celem

Kryteria B

Którekolwiek z poniższych:

1. Niedożywienie, poważna utrata masy ciała lub inne konsekwencje medyczne wynikające z ograniczonej diety
2. Intrapersonalny stres lub upośledzenie funkcjonowania społecznego, akademickiego lub zawodowego z powodu przekonań lub zachowań dotyczących zdrowej diety
3. Poczucie własnej wartości, tożsamość i wizerunek ciała nadmiernie uzależnione od przestrzegania „zdrowej” diety

W badaniu z 2018 r. Oszacowano, że częstość występowania ortoreksji waha się od 6% do 90% z powodu niemożności odróżnienia zdrowego odżywiania od bardziej patologicznego zdrowego odżywiania.

Potrzebne są badania, aby doprecyzować diagnozę, określić wskaźniki chorobowości, zidentyfikować czynniki ryzyka i opracować metody leczenia. Ważnym pierwszym krokiem jest opracowanie narzędzia oceny; Opracowywana jest ankieta składająca się z 100 pytań w celu oceny i diagnozy ortoreksji. Naukowcy proponują obecnie zastosowanie narzędzia diagnostycznego ORTO-R, które zawiera sześć pozycji z ORTO-15 uznanych za najlepsze markery ortoreksji psychicznej.

Przyczyny

Niewiele jest badań nad przyczynami ortoreksji psychicznej, ale prawdopodobnie w grę może wchodzić wiele różnych czynników. Dr Bratman opisał, co według niego jest kilkoma czynnikami ryzyka ortoreksji:

• Przyjęcie wysoce restrykcyjnej teorii dietetycznej
• Choroba wieku dziecięcego związana z dietą i/lub problemami trawiennymi
• Strach przed chorobą
• Problemy medyczne, których nie mogą rozwiązać nauki medyczne
• Rodzice, którzy przywiązują nadmierną wagę do zdrowej żywności
• Cechy perfekcjonizmu, zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego (OCD) i ekstremizmu 

Badania sugerują również, że ludzie w niektórych zawodach, szczególnie w karierach związanych ze zdrowiem, mogą być bardziej podatni na rozwój ortoreksji.

Inne zagrożenia

Dr Bratman poinformował, że stan ortoreksji wykazywał już oznaki ewolucji, odkąd po raz pierwszy ją począł. Zauważył, że ćwiczenia są teraz częściej częścią tego stanu niż w latach 90. XX wieku.  Poinformował również, że włączenie niskokalorycznej żywności stało się również większą częścią zdrowego odżywiania związanego z ortoreksją.

W przypadkach, gdy ludzie dążą zarówno do czystości, jak i szczupłości, może dojść do nakładania się anoreksji psychicznej i ortoreksji psychicznej.

Ortoreksja może czasami być przebraniem anoreksji przez osoby prezentujące bardziej społecznie akceptowalny sposób pozostawania szczupłym. Orthorexia nervosa może również przenosić się z bulimią psychiczną i zaburzeniem polegającym na unikaniu/ograniczeniu przyjmowania pokarmu (ARFID).

Ponieważ może powodować niedożywienie, ortoreksja psychiczna może powodować wszelkie problemy medyczne związane z jadłowstrętem psychicznym, w tym utratę miesiączki, osteoporozę i niewydolność serca.

System przekonań ortoreksji

Chociaż zachowania (ograniczenia dietetyczne) i konsekwencje (utrata masy ciała, niedożywienie, obżarstwo i/lub przeczyszczanie) związane z ortoreksją mogą wyglądać podobnie do jadłowstrętu psychicznego lub bulimii, główna różnica dotyczy treści systemu przekonań.

Ortoreksja

• Skoncentruj się na zdrowiu

• Nie ukrywa swojego zachowania

• Zazwyczaj nie pomijaj posiłków

• Może opierać się zabiegom, które nie są postrzegane jako zdrowe

Anoreksja

• Skoncentruj się na utracie wagi

• Wstyd, poczucie winy i próby ukrycia swojego zachowania

• Pomiń posiłki i unikaj jedzenia

• Może opierać się zabiegom ze strachu przed przybraniem na wadze

Osoby z ortoreksją myślą przede wszystkim o idealnym zdrowiu, czystości fizycznej, poprawie sprawności i unikaniu chorób. Natomiast pacjenci z anoreksją świadomie skupiają się na wadze i ograniczają pokarmy oparte głównie na kaloriach.

Ludzie zwykle wstydzą się swojej anoreksji i próbują ją ukryć, ale osoby z ortoreksją mogą aktywnie próbować przekonać innych do tych samych przekonań zdrowotnych.

Osoby z jadłowstrętem psychicznym często rezygnują z posiłków; osoby z ortoreksją zazwyczaj tego nie robią (chyba że celowo „oczyszczają się”).

Wreszcie, gdy osoba z anoreksją jest w trakcie leczenia, nie ma szczególnych zastrzeżeń do karmienia produktami takimi jak zapewniać lub dopalać, z wyjątkiem kalorii, podczas gdy osoba z ortoreksją sprzeciwiałaby się chemikaliom w tych suplementach.

Te różnice w przekonaniach mogą być ważne. Niezrozumienie przez specjalistów zajmujących się leczeniem obaw osoby z ortoreksją może przyczynić się do niepowodzenia leczenia.

Leczenie

Chociaż terapie nie zostały specjalnie zatwierdzone dla ortoreksji, klinicyści donoszą, że terapie, które podważają teorię żywieniową i budują bardziej elastyczne odżywianie, są skuteczne w leczeniu ortoreksji.

Jeśli Ty lub ktoś bliski wykazuje oznaki ortoreksji, zwróć się o pomoc do specjalisty zajmującego się leczeniem zaburzeń odżywiania. Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń odżywiania, wczesna interwencja zwiększa szansę na całkowite wyzdrowienie i minimalizuje negatywne konsekwencje.

Poradnictwo to podstawa leczenia. Niektóre podejścia terapeutyczne, które mogą być zalecane, obejmują terapię poznawczo-behawioralną i terapię dialektyczno-behawioralną. Pomocne mogą być również leki, takie jak leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe.

Jeśli nie masz lekarza specjalizującego się w zaburzeniach odżywiania, najpierw porozmawiaj ze swoim lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej – najprawdopodobniej może skierować Cię do specjalisty. Pamiętaj, aby omówić z lekarzem zachowania, codzienne problemy i wszystko inne związane z jedzeniem i dobrym samopoczuciem.

Przewodnik po ortoreksji

Pobierz nasz przewodnik do druku na następną wizytę u lekarza, który pomoże Ci zadać właściwe pytania.

ściągnij PDF

Często osoby z zaburzeniami odżywiania nie potrafią rozpoznać władzy, jaką ma nad nimi stan. W rzeczywistości ludzie z ortoreksją nadal wierzą, że to, co robią, to bycie zdrowym i nie postrzegają tego jako problemu. Mogą nawet w ogóle nie mieć ochoty na rozmowę z lekarzem.

Jeśli Twoje obecne myśli i/lub zachowania związane z jedzeniem powodują stres i/lub wpływają na Twoje codzienne funkcjonowanie, zaleca się zasięgnięcie profesjonalnej pomocy.

Korona

Oprócz uzyskania pomocy od wykwalifikowanego specjalisty istnieją również strategie samopomocy, których możesz użyć, aby pomóc sobie w codziennym życiu z chorobą. Niektóre z nich to:

• Dołącz do grupy wsparcia: Poszukaj w Internecie grup wsparcia przeznaczonych specjalnie dla osób z objawami ortoreksji. Pomocne może być nawiązanie kontaktu z osobami, które miały podobne doświadczenia. Możesz również znaleźć porady i wskazówki, jak radzić sobie z objawami choroby.
• Ustalić ograniczenia: Jeśli okaże się, że ćwiczenia, planowanie posiłków lub zakupy zdrowej żywności pochłaniają większość Twojego czasu, ustal, ile czasu możesz poświęcić na takie nawyki każdego dnia. Trzymanie się swoich ograniczeń może na początku być trudne, ale może się okazać, że z czasem i praktyką będziesz w stanie się poprawić.
• Zacznij powoli: Ortoreksja często wiąże się z bardzo restrykcyjnymi nawykami żywieniowymi, więc pracuj nad bardzo powolnym wychodzeniem z tych nawyków. Spróbuj włączyć do swojej diety nowe pokarmy. Wypróbowanie nowych przepisów lub restauracji może być świetnym sposobem na włączenie różnych pożywnych produktów do swojego planu żywieniowego.
• Porozmawiaj z dietetykiem: Pomocna może być rozmowa z kimś, kto jest specjalnie przeszkolony, aby pomóc Ci stworzyć zdrowy plan żywieniowy. Porozmawiaj o swoich przeszłych nawykach żywieniowych, opracuj mniej restrykcyjny plan odżywczy i umawiaj się na regularne spotkania, aby śledzić swoje postępy.

Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich zmaga się z ortoreksją psychiczną, skontaktuj się z Krajową Infolinią ds. Nadużywania Substancji i Zdrowia Psychicznego (SAMHSA) pod adresem 1-800-662-4357 aby uzyskać informacje na temat placówek wsparcia i leczenia w Twojej okolicy.

Więcej informacji na temat zdrowia psychicznego można znaleźć w naszej krajowej bazie danych infolinii.